Senin, 05 Desember 2011

BABAD CIREBON (BAGIAN I)

DANDANGGULA
Pan Sinegeg wau hingkang banting diri
ingkang kocap ingkang para Oliya
woes prapta hing Goenoeng Cerme
sampun musti hing pangestu
tanpaliyan dinungnung kapti
anging Allah tangala
tarkinning pandulor
Sultan Demak dadya ika
peteng ribet hing wengi kaliwat dening
tingkah anjandung mratuwa.
Sunan Jati tan samar lamonning
ingkang mantu anjangdung mastaka
adan mijos kadikane
luwih becikking tuwu
ja mati sahid angulatti
pati apa pan iku kang bagus
lan ning mau pan wus ana
manusa yen ora nahurra.
Sultan Demak ing kalangkunging
sapanigan tan kang kataturan
kalangkung dedet imanne
dupi dangu pakemut
yen moliya ana amawi
pindo ping telu ujar
babar bener luput
adan wijilling aturran
langkung kasuhunan hing rama andawuhi
kula darma lumampah.
Sampunira ingkang sami tarki
pan awangun tanajul paningal
tumurun sing Gunung Cerme
prapta hing susukunipun
bani bala sikep ngebekti
ana hing tanah Jawa
marmane hing ngaku
sakabehe kakasih Hingyang
wusti narima iman islame dening
ajallawangajan.
Sigra luwaran ya punika nuli
Sunan Jati hing panatukkira
sarta wali kabeh
ika pan sami rawuh
pan sadaya lumampah aris
warna-warna kaisanira
lunta lampah sampun
pinayungan dening mega
ya Sang Jati uning binarissan dening
teja lan kukuwungan.
Sunan Kali niti kuda lumping
ginentanan reme swaranira
sarta samuride kabeh
dadi uparyara anut
angebeki hing marganeng ngapit
asring wane kang sepak
wane larad-larud
Sunan Bonang lampahira
Ngentiring angin
Leler kadi sisilir
Susulur rampak-kampak.
Sunan Kudus angentir ring wari
lagelurran kaja sangkar katapak
hing banjir bena banyune
Sunan Giri rumasuk
hing sapancorongeng Yang rawi
Syeh Katim lumempat
kadi kilat mabur
niber alepas sing paran
Syeh Mulana Magrib anitihi keris
meber hing ngawang-ngawang.
Syeh Maja gung amendemming bumi
ya Syeh Bentong ingkang awor lan mega
Sultan Demak lampanya lon
lumiring hing Sinuhun
lampa liri hing ngiring dening
lampah bala wurahham
ngebeki madya gung
sampun prapta hing pakud yan
wau wonten ingkang winuwus mali.
Gedeng Tegal gubung sira
matur alon hing Jeng Suhunan Jati
karsanira wau ngideppenna
Sindangkasi masimogu
munggiya Jeng Sinuhun
amaringi idin Jeng Gusti
Sunan Jati patarossan
hing Pati Kerring wau
sapira baya ta sira
hing rempuge iku Dalem Sindangkasih
matur kang dinukking sabda.
Inggih rempag yaktos Sidangkasih
dereng idep wau gama Islam
mengga balane sakabeh
Jeng Sunan mala sampun
wus maringi idin sireki
amangkat Ki Gedeng Tegal
gubug mintar sampun
samaptaning wong ayuda
wus angrasuk sakaprabonningajurit
sinigeg hing lampahira.
K A M A L
Akocap hing Masjid besar
para wali riset denging
arah mangkat jumah
wus adan Sang Datukkafi
Syeh Katim nyekel cin
wus tampi mawacanipun
Sunan Jati sakala
eca-eca gennya linggih
Sunan Kali wus tampa yen Sunan Purba.
Akutbah kang sarta imamma
mangka enggal Sunan Kali
maos kutbah mangka enggal
lalagon kutbahe kadi
wong agodungn kakawin
marmane kaya puituniku
Sunan Kali uninga
yen bakale den pojokke
setelah katam kutbah.
Pangeran Makdum memberi ikamat
Sunan Kali sampun imam
amaos fatehah kadi
panggalekking dangdang ngelak
anggalek galajem gosti
tan nan liyan mali
amung Pangeran ngami-ami
kenang ngapa iki bae kenang ngapa.
Sunan Kali wis uninga
hing sakarep teging ngati
mangka aningsat kang sinjang
dumadi emmase kesti
sampuning salam nuli
kamat mali arya Makdum
Sunan Kali anabda
parangsa ta hing sasepi sesepi Syeh Majagung diko jogjana
Imbang.
Pandingin duk musawara
wus kamotting para wali
ana jalma murakabah
hing liyan masingupeni
ca bawaning liyan mungkin mangkana Pangeran Makdun
lunta hung salattira
luhur asad ya muparid
sampun bada asalam majemuhan.
Sunan Kudus angandika
pinasti tan dugi iki
sasanga mali sampurno
Sunan Bonang anambungi
sabda sumang kina makin tan nan luhung saestu
Sunan Giri ngandika
Akeh-akeh jaman akir
Ya manungsa kang luhung
Ya owah-owah.
Sunan Jati angandika
kari angko jaman akir
laksanane ora nan angandika Sunan Kali
ilanga pisan mangkin
mangsa anaha kang punjul
saking wali sasanga
aneng nusa Jawa iki
Sunan Jati dumuluring hing Syeh Mulana
tampi saking dukking tingal
Pangeran Kajaksan mangkin
kandikane ela dala
angopenni hing liyanning
sarta karsaning widi
jan dikamangke kalangsur
hing wali sanganga mankin
kang katela nama wali iku ora.
Hidepe bawaning liyan kala ning salat sayakti
Ikram miraj lan munajad
sami amangkin tubadil
Pangeran Makdum adi wus tampi karananipun
anarima hing candah kula nuhun inggih
tedakaken pan inggih jasad kauloa.
Darma lumampah hing karsa
mingga tumurunning ngasil
boten darbeni karkat
hung sagunging para wali
kang mawa luta mangkin
yen Pangeran hing Makdum
wurung daja oliya
amungia Mukmin utami
risedenging abukar wali sahasta.
Kocapa Suhunan Purba
hing purta tebing alinggih
tan liyan hing ngarsanira
amung Mulana Magrib
tuhu ingkang pracayaning Sinuhun hing kinadawu
anyepengi katandan
sing akokuman pasti
Pangeran Kajaksan sakahommira.
Ingkang ngukummi hinh kana
hing karsane Sunan Jati
tan jumeneng kukum rajam
rehing laipping nagari
beda lan panapri Demak
Bonang Gresik Kudus
genggenging Panagara
prandene tan den tapaki
mung warninig kukumman hingkang den tapak
dupi hing Cerbon nagara
yen dosa satengah mati
kaya maling lan wong ala mung den belok kinunci yen dosa
iku pati
matenni padane makluk
tinelassan pinatennan
wong Kajaksan kang duweni gih Mulana Magrib ku
imammira.
Ika sadeng makumpullan
ana hing Made sakundi
Pangeran hing Karangkendal
Gedeng Panguragan istri
miwah Jeng Sunan Kali
kang reka kuta pikuku
hing Cerbon panagara mangkana nabda Sunan Kali
kita diddel kula kang bandawasan.
Kula pendemmi emas sinangling laksana luwi
Jalma mara jalma pejah
Singamara singamati
Yen ana musuh sakti
Saking kidul den sareju
Jaganan aja weja
Pon tan nana giri rusik ya hing musuh sirna sampurna
Salamet sira.
Sabda Arya Karangkendal
gih kula anyanggemi
kuta hing ngeler punika
dadar kula pendemi
candana wulung wangi
peteng ribut buana
yen ana musuh nekanni
saking ngeler den sarejo saponnana.
Pon tan nana baya teka
hing musuh sirna sajati
salamet rahayu sira nabda Gedeng Rara Muning
kula anyanggemi
kita kilen kula bangun
emas ingkang kinarya
warni kodok amandemmi
bumi laksana teguh rahayu tan pasah.
Yen nana musuh tumeka
sing kulon guna asakti
den sreju sangganen rampak
pon tan nana giri rusit
hung musuh ku sirna di
salamet sira rahayu
Sunan Jati ngandika
Isun ingkang anyanggupi
Kuta wetan banguning wesi wasana.
Purasani pinendeman
hing bumi laksana luwi
tegu ya tan kena owah
yen ana musuh nekaning
saking wetan yakti
iku cangkolana den sareju
tan ana durga baya
salamet sira sajati
besuk uga reba hing kuta kang papat.
Lawan kang karya wus sirna
sakarna dengging kuta iki
pakarepane wong papat
ingsun darma angrempugi
siji Syeh Datuk Kapi
kapindo mas Ayu rangkung kaping telu Siti Bagdad kaping patte
iku maringkang Pangeran Panjunan iku si wongge ana.
Sunan Kali mangkyan ngandika
Sunan Jati dela maning
kaping do pinolar putra
sareng cep hing ngangling
abus potusan saking
angaturi atur
putra Jeng Sunan Demak
dadapur ngaturi uning
inggih Pangeran Pasareyan wus sumalah
dalah sampun kaulessan menggantu
gusti ngariki
enggal kesah Sunan Purba
hing ngiring hing Sunan Kali
ika lakuning wali.
Tan nagangu nulya rawu
maring nagari Demak
Ratu nyawa anyungkemi
krona bangetingpadane Jeng Suhunan.
Sapinten baya kaula
rumihin tuwan nyanggemi
kaken hinen kang hubaya kulopun makaten malih
angandika Sunan Jati
aja nangis kaji Ratu
lakinira tan seda pok delengen iku urip
sareng layon musik sarwi angandika.
Rayi aja nangis sira
pan si kakang ora mati
tan lawas tinemu uga
kalawan si raka maning
balik yen sira nangis
hing wong tuwa naenutu
besuk tan panggih pisan kalawan si kakang toli Suhunan Demak
ngandika maring Suhunan.
Girikadaton punika tuwan tinggali
Sunan Jati tebeng nyoba karamate mala mayit sirna kinubur
tumuli mangkana Suhunan Ratu gewuya mantu babahita
kalawan Suhunan Kali nabda hidung sisilir paparahu mancung
lastari lumarap.
Mangkana nitihi palwa meh kiren
dan Sunan Kali malah miring kang
palwa ana bancana nilihi nabda kidung sisilir
miring-miring paparahu
baita alit wonowottan pinan ngantennaken toli
Syeh Lemahbang wong sajati wahessi ala
ana wong binajang kara pinangantenaken toli.
Malesse nungang titiyan
keremming prau denneprih
enggal ical tumuli kang tumut niti parahu
lampahira wus prapta
hing Cerbon wali sakalih
kang kapungkur watek Sangyang binabaran.
P A N G K U R
Kocap Gedeng Susukan
sad ja nipun purwane andingini
lakune wong Tegal guso ya
enggon lumakuhing prang
seja nira Sindangkasih kan jinujug
dalem digja wus uningnga
den arah hing idep Muslim.
Mangka dalem digja sira
sinewaka sagongging para Mantri
dalame digja mangke maewus
lah sira den prayetna
hing tekane musuh mosset aja cenguk
sedenge babarana banteng ulu Sindangkasih.
Iling wawakidding wong kuna
hing bedahe iki balabar waring
dadi rimbagan kang estu
bedahing praja kita
jaitan ganti wedaling waring sing datun
nemba matur kang tinita
hing sabda pakonning gusti.
Sumangga jiyad Sang Nata
Mantri pitu saragep atampi
kang warring sampun ning ngulor
binakta hing pawates san hing watesse sampun pinanjer
luhur
kababar kubenging praja
tampinge wus kinemitti.
Tan nadangu praptanira
Gedeng Susukan
sabalanira ngiring
anuju Prawata sampun
warring sampun kalembak
datan angsak wau dateng marginipun
Gedeng Susukan tan bisa
amiyak balabar waring
lir kuta wesi ika
pan ategu keker hing waring
wing Sindangkasih kalang kung
gumentur swaranira
yen Susukan amimpes hin jayanipun
wong Susukan mere saja
monongtonalaju hari.
Munggu Purba wicaksanan
melehaken ingkang sanggup angidepi
kocappa salajuhipun
Gedeng Tegalgubug sira
moiwa ingkang saka wula bala nipun
kang waring sampun winiyak
larutte wong Sindangkasih.
Lumajeng Sang Dalem Digja
pankalangkung wau giris hing gali
sidakep emutte ulun
bedahe kang wasiyat
nulya muja hing Dewa nuhun pitulung
kumpuling garwa santana
arah ambles maring bumi.
Muwa kang subawa putra
sigra musuh kang subawa prapti
Sangyang Dalem sirandulu
hing musuh ora bisa ya
pedekkan wara Dalem samya tumut
Putri loro kang kacandak
nama Raros lawan Riris.
Kacandak sakalihora
wau dateng Tegalgubug sami
ana guru swaranipun
aja tambu besuk ana
bumi jebug ya hing Sidangkasih iku
apesse kang watek jaya
duriyat ting wong lino ewih.
Dumadi salin paparab
nganggo ambek bidakwalaka nuli
tan paji nganak putu
darmane kang kelingan
mung samono iku hing wawangsis ipun
wong Tegalgubug miharsa
agung gegetunning ngati.
Sigra mangkat wangsulliran
Tegalgubug hing sabalaniki
wong Susukan ngiring sampun
lampanya duduluran
wong Sindangkasih sakabih tan nana kantun
den kerid arsa ngaturena
maing Kanjeng Susuhunan Jati.
Tenga wengi alalampah
sarta sira den gege lampah neki
Sunan Jati kang jina ejug
ya Sang Putri kang sapasang
angreb hing Gubug sawah tanna dangu
kaslir daya mingetan
gumanten asmara guling.
Gedeng Tegal orang kangkat
Putri roro ika wus den karoni
ingkang pinara hing wuyung
ora kangkat langgana
sampun tutug hing ngadep pinangku lulut
sakoro sang ngadi warna
pan samya gegetun ning kaptin.
Wonten carita winarna
Sunan Jati kalawan Sunan Kali
Tebeng hing waringin pitu
sinare hing Gunung Jati punika
Pangeran Majagung saja
ingkang nuwunnu sajati.
Katelah pala langounnan
ya winangun kali kasaru kang prapti
Gedeng Susukan umatur
nuhun duka sampeyan
gih kaula angsal damel supaya karebut
purwanipun Dalem Digja
pejah kaulena pademmi.
Raja dunnya kula jara
mala angsal kula Putri kakali
inggih ingkang bade katur
dateng ngayun sampeyan
wasanane hing marga wonten kang rebut
inggih yaktos
Gedeng Tegalgubug awon
begal margi.
Kanjeng Susuhunan ngandika
aja matur sira pangucap ngisis
cela hing wing padading makluk
bok sira kawalessan
najan Tegalgubug make iku
den wehaken mangko uga
maring isun ngalap rahi.
Layen gede gawenira
Dalem digja kongsi sira jarahi
sun ganjar sira satuhu
sun jenengaken sira
Pati umyang matur nuhun kang liningan wau
tan dangu praptanira
Gedeng Tegalgubug mangkin
Nembah ngaturri boyongan
Jeng Sinuhun ngandika hing saiki
ya si Gedeng Tegalgubug
sun jenengaken sira
Pati Rusu ana dening Putri iku
roro iku sun tarima
nanging kanggo sun paparing.
Maring sira raben nana
mung kaula bala hing Sidangkasih
sing sakahe isun pundut
daja ha angabde amat
isun muwa anak putu kang dadi Ratu
Pati Rusa matur nembah
kator sumangga wondening.
Paparing kasuhun pisan
Sunan Jati angandika sarwi
gumujeng tenganne iku ambeler kenang ngapa
ngaturaken pepesan kosong ya iku
Pati Rusu ara tampa
Sunan Kali mimiringi.
Henggal sampun apamitan
tekang marga ika mangkan pikir
yen dewekke babarujul
putri hing gubug sawah
sigra wangsul tumanduk maring Sinuhun
satus sewu nuhun marga
sapura Sinuhun Gusti.
Putri paparing sampeyan
sampuning kula nuhun inggih
katurmalih hing Sinuhun
Sunan Purba nandika
Pati Rusu isun tampi aejar luput
ya sapisan ujar ingwang
tan ana ujar kakalih.
Lawan isun angapura ingkang
luput anjimah hing Sang Putri
lan samangke wus lulus
dumadi rabinira
matur nuhun inggih sang Pati Rusu
dumadya hing pamit sira
kapungkur Sunan Jati.
Tumuli sang Pati Sumyang
matur nembah nuhun palamarta ugi
bebendu dalem sasuhun Putri ingkang satunggak
kula kaehun pedahe hing wau nipun
sakalih angsal kula
nuhunaken waris wiji.
Ngandika Sunan Prabu
kenang ngapa hinmg maune ora muni
hing sadurunge iku mau
dak wenehaken nesak
sok jaluken dewek sira iku
suka atine iku iya
maring sira isun idin.
Pamit enggal Pati Sumyang
sigra waole mala pinanggi
hing marga wau den bellik
Pati Rusu mandega
sun tuturi ora karsa Sinuhun
Putri siji iku baya
pinaringaken ning mami.
Sang Pati Rusu garjita
ora suka isun den jaluk iki
kasingane sira iku
sing maune ya wis salah
dora cana supaya mungguh Yang Ngagung
ora kilap ingkang ala
kalawan ingkat acik.
Kalesan Pati Sumyang
sigra mantuk tur sarwi madingcing
sareng lamining tumuwu
Pati Rusu kekesahan
ing Mataram nembe dateng wonten Mudu
congkewak balik karasa
ana durjana nekani.
Maring tuhu wisma nira
sareng malebet hing wisma anemoni
Pati Sumyang babarujul
mangka enggal jarangang
jogol banting binanting samya asureng
tuja tinuja sira
Pati Rusu kasuliring.
Kasaleyo saerung tiba mangka Pati Sumyang sareng ningali
musuhe tiba arubu
linggar hing candakira
iku ina musuh lawan kangwis rubuh
lepas katilar kang yuda.
Pati Rusu enggal tangi
ngucap dening kanihaya
kiyong ngiki sun puja hing Yang Widi
ajana kiyong tumuwu
ana hing sawah kita
lan pumali sakehe wong Tegalgubug
jojodon lawan wong Susukan aturung tumedak ngakir.
KINANTI
Wonten kocapa winuwus
kang wau lagya alinggih
wonten hing Ardi Amparan
sakawula warga sami
wau samya wirahos
kalayan kang abdi neki.
Sigra ngandika Sinuhun
maring ingkang abdi sami
Gedeng Panderes san ingkang
cepeng gendis hing nagari
saking lahang gendis jawa
wus datan nana kang kali.
Dupi mangke tanem tuwu, pala wija tuwin pari
undikaning teja
punika Kuwu Dipati
kanti lan Gedeng Dawuhan
baktine Kuwu Dipati.
Yen ambedo eng hing banyu
pyambake kang dumadi
antru hing banju kudu ega
matok patang puluh bengi
saumuring wong sasawah
kaduga den samber dening
gelap teka ora pasah duga kapendeming siti.
Lah iku ing purwanipun
Kyai Kuwu Dipati
darbe sapa poma-poma
anak putu hing sawuri
aja pada anganggowa
kulambi kadut pumali.
Embok ora kaya isun
nuli tan antara lami
putra Sinuhun kang nama
Pangeran Jaya kalanaiki
karsane kesah adagang
nyabrang tiwa-tiwa dadi.
Nilad putu sabrang wau
adagange mring di endi
angambangaken baita
sigra alayar tumuli.
Dugi maja ning laut
katampeking angin dade
dumanja kerem baita
Pangeran satitik maning
karungkeb kang palma nira
tan dangu kombak aminggir.
Pangeran langkung gegetun
kang ibu Nyai Rara Jati
sabdane aja gagabah
wong dadi duriyat wali
ora kena laku dagang
drawaka kaduli-duli.
Kudu nganggamanah sukur
aja tiru-tiru kadi
putra Sabrang wus lumahar
Pangeran eng ngetting kapti
dadi kang dunya den hina
prasami dipun buwangi.
Telas dipun rawur-rawur
dadi babali amiskin
kapiluyu angumbara
milu lawan wong birahi
karem byangan aneng guwa
anitihi kuda lumping.
Angigel lumaju-lumaju
tur mawi den kulintingi
ana kang sawane genta
tarebangan siyang latri
pohal pahil munggang arga
tumurun gunung colak-calik.
Sareng manjing guwa siyuk
Pangeran kasadah dening
walirang upas tan gagap
kasirep dangu tan eling
kantos telas hing sadino
Pangeran dereng anglilir.
Prasami den gotong mantuk
Nyi Rara Jati anangis
sambat-sambat anaking wang
keneng ngapa maning iki
ya Allah Tuwan Pangeran
nulya Pangeran anglilir.
Ing ngentuing ibu nipun
kenang ngapa gumalidig
anak puton Waliyullah
ora kena angunggahi
gunung Cerme bok dan kaya
rama-rama dika Wali.
Pangeran dumadi emut
jaran lumping den buwangi
trebange den buwang-buwang
gentane dipun goceki
dadi ababalik agaman
lampah ekas lampah santri.
Diyang dalu rabang rubung
salat ngaos lawan dikir
nunten numaking wong dagang
penejane tumut kaji
kang praone nengah lautan
kabiyar kagawang angin.
Prau katung kebing banyu
akeh bandega kang mati
Pangeran nitihi bahan
aneng laut nuli minggir
kantos kawan dasa dina
tan weruh talata minggir.
Den sara dening wong prahu
katur maring Nyai Rara Jati
kang ibu sanget karuna
kenag ngapa dikasihi
mancalo sing kadang dika
polahe sabagi-bagi.
Daja balahine agung
bok ta anak putu Wali
ing Cerbon bok ora kongang
kesah kaji dipun eling
mapan rama jengandika
hing Cerbon wangun masigit.
Kang minangko kajinipun
wong pekiruna hing riki
dika aja ilok murka
aja akeh pohal pahit
gugen nana tapak yasa
rama ramandika wali.
Tumuli Pangeran emut
akulima hing masigit
angramihaken Jumurah
maos kutbah angimami
hing salami-lami nira
sareng hing kana tumuli.
Pangeran kutbah ne gugur geger hing wong sa masigit
yen putra Dalem atiwas
waktu iku Sunan Jati
siweg kesah datang Pajang
hing kono dadi ariri.
Gugatti Pangeran Makdum
peki Abdullah Mujahid
hing Astana Palakaran
lawan Pangeran Darajat
kalawan Tuwan Syeh Katim.
Saking Kalijaga kumpul
sami amirahos tejar
Syeh Datukafi Kewedan
hing manah dados atari
matur hing Pangeran Drajat
sapinten baja puniki.
Pangeran Drajat umatur
hing wong salah dan pinilih
najan putra hing Nalendra
kukum ora pilih kasih
ya duku bae kokuman
amung si sabar rumihin.
Sami ngantosa hing rawee
ipun kang lungguk Narpati
aja kurang taha krama
najan ga sampunnu wakil
nanging prayoga ngantosan
sapira tala hing mangkin.
ASMARANDANA
Yata kampo ingkang sami
mirahos ingkang kukuman
tan nancara hing lamine
sarawu he Jeng Suhunan
saking nagari Pajang
Syeh Datukkafi umatur
yen putra dalem Kalana.
Tiwas gugur gennya wangil
gugating para Ngulama
anengge wonten takjire annunten Kanjeng Suhunan
ngumpullaken kang para
Pangeran gegedenipun
kang aneng Cerbon nagara.
Pangeran Drajat wus prapti
miwah Jeng Tanda
Pangeran Luwung salawe
Pangeran Ugyannapora
Pangeran Sidangbarang
miwah Jeng Pangeran Parung
Pangeran Hing Kedungsoka.
Pangeran Pase sumanding
miwa ika Raja Cempa
lana Pangeran Sindanglampre
Pangeran hing Cerbon girang
Kyai Gede Kedokan
Gedeng Jati Gedeng Sembung
miwah kang para Ariya.
Pandeleg gan Wandu kaji
Jugusatru Kandurun
Pencattanda Andamur Ander
sadaya pinatarossan
tan kangkat anglangkungana.
Angandika Suhunan Jati
dateng Pangeran Ugyanna
mara metok kena age
dinar ingkang kira-kira
sabobotte si Kalana
wuring sira timbangan iku
nuli para ngedumena.
Maring saking pekir miskin
nuli ika si Kalana
prasmya buwangen age
maring gonning kang simpar
ika hing Sagraherang
wangen patang puluh dalu
lawan uwis arya ana.
Para Pangeran lumiring
kalakuwanning jumahat
endahing wong cilik bae
kon njekel kutbah Jumah
dugiya akir jaman
duriyakajana melu
hing laku imam lan kutbah.
La miarsa sagunging
ingkang sami hing ngayunan
wus anut hina sakarsane
ingkang amandita Raja
hing cerbon Waliyullah
hing tita muslika ipun
sampun laksana sadaya.
Wus tutug sapangandikaning
wau Jeng Suhunan Prabu
sadaya kula wargane
miyarsa konjeming kesma
miyarsa kang pangandika
samya wedi asihipun
lir lata kada wuhan warsa.
LADRANG
Risedenging panylongkang utama siji siji
ingkang waraga, dening dad jatining Wali
ya Syeh Bentong hing kamu sirna sumala.
Sunan jati Sunan Kali anjenegi
hing layoning
Ohya Karangguyammi
guriyangging Pandita Sekar Dwija.
Sunan Jati lalurme saking dingin
sami kesah
mring ngetan lan Jeng Sunan Kali
dateng Gresik amanggih adining tinggal.
Hing sedane Sunan Giri pinang kaning
Wali Jawa, sirna panetek abecik
wus minulya pinangka Gresik Astana.
Ginandikaken ingkang putra Sunan giri
kang paparab Raden Akbar ing ngistrenan
Panembahan Ratu aneng Girigaja
hing luntahe Sunan jati Sunan Kali
mring Surabaya
lampah ningid kang sinajang kapti
Sunan Ampeldenta mangkana kukilan.
Kokok beluk nama Sang Duda wus prapti
bakta surat
sampun mapag hing lampahe
Wali kali angatoraken serat punika.
Dereng winaos ingkang serat punika
wus uninga
hing sawirasaning tulis
Wali kali sampun aniti iku kilan.
Malah prapta dalem Surapringga pati
pinunjungan
dening Sunan Ampeldenta
mapan sampun wedi asih ing Suhunan.
Mala lami hing hana wau amungkin
wangun yasa
babalongan kineduk tengah wengi
dereng number paninjiling medal wulan.
Pan katinggal bicak-bicak ingkang siti
pangarjito
Sunan Jati kang murugi
Sareng pedek katingal rareng sapasang.
Wus cikangking hing ngasta kanan lan kiri
sampun mentas
kang Balong kabeking wari
sampun pajar aremme ingkang jamahat.
Baya subuh Sunan Ampel amedeki
dereng lisan
wus wruh Jeng Sunan Jati
bareng kang den sambat dening asta kiwa.
Sinungaken wau dateng Sunan Ori
Ampeldenta
langkung suka hing manahe
langkung nuhun kaula hing Ampeldenta.
Pan Si Beluk punika katuring Gusti
Sunan Purba
wus narima malah pamit
Sunan Jati Sunan Kali kaduluran.
Hing karsane Sunan Ampel ika taklim
dadya bakta
kukila lawan bareng siji
duk binadi oloyoli kang ning umah.
Pinaparak wau dateng Sunan Kali
kaki Bicak
krananipun saking wari
kahalape si Bicak kebeking toya.
Wonten mali gantiyan kang pinadika
Suhunan Jagapati
ing Kudus nagara
tuhu Oliya pugal
ya tur dusta, tanpa liyan kang medeki.
Arya Jipang ika kang katimabalan
temah ingkang mejahi
maha Sultan hing Demak
rehing salah hing tekad
sampun kawas kita dening
Oliya Allah
Saking Kudus nagari.
Iya kupur Demak besuk mati deng sira
estu sira dumadi
bawahing parentah
ana hing nagara Demak
Arya Jipang anangupi
pan sampun pamitan
sigra kesah hing giring.
Wadyabala samapta gagamanira
ing wanci tengah wengi
praptane hing Demak
ana barangkot nekani
kagila-gila tan kena den musuhi
lah hing kana sumalahe Sultan Demak
benca jaya mineki
dening Arya Jipang
wong sakadatong bubar.
Burak sami ngunsi urip
wane susupan
sarpin bubar angngili
apa maning Pangeran Rajanagara
maring warna aningkir
muwa Ruta Jawa
sarta putra titiga
Pangeran Agung duk maksi
titiga warsa, Pangeran Wirya nengi.
Yuswanipun satahun lan pitung wulan
Pangeran Ruju mangkin
yuswa tigang wulan
tanopen ingkang garwa
Sultan Demak agung ningkir
Putra Suhunan Purba
Ratu Ajukang linuwi.
Kisah tebah saking Demak
malah saja mantuking Gunung Jati
kocap Sunan Purba
lan Sunan Kalijaga
sakalihe angrawuhi
maring nagara
kang layon sampun binecik.
Binecik-binecik den nira Sang Arya Jipang
ali kali anjenengi
muwa Sunan Bonang
Sunan Kudus hing rika
kang layon wus pinetekking
rolassaripa
pada anduming waris.
Sakukume Raja Barana sang Nata
anging datan kawaris warni karajahan
ika pinaringenna
maring Arya Jipang nenggih
wus hing ngistrennan
Arya Jipang dumadi.
Dalem Tumenggung pangaraning wisesa
aneng Demak nagari
rempaging Oliya
samana duking karsa
Sunan Jati ora salib
Kang mantu Sultan dingin kinarsa sahid.
Wus pariyat ingkang tata pranata
ning agama kang muslim
watek Sunan Purba
mantuk maring Cerbon kali
putra wanoja, Ratu Pangayu Dewi.
Ingkang rangda Kanjeng Sultan, ing Demak puniki
lawan nraja wawarisan
dunya brana ika
lan gamelan sukati gamelan
kawaris hing Cerbon iki
hing kukum mula
mangkana waja sawiji.
Ingkang nama Pangeran Agung binakta
Maring Cerbon nagari
katela kang nama
Pangeran Cerbon ika
dupi kang sawiji mali
Pangeran Wirya
pinupu ika dening.
Gedeng Demang anang Losari kang parnan
sangeting kinasihi
katela Pangeran Losari ingkang nama
Pangeran Ruju ana hing
kang arana uwa
Pangeran Rajan egaris.
Kali kang ibu Ratu Mas Nyawa
wonten gantining gurit
Kanjeng Sunan Bonang
mantuk ing Karamatullah
Sunan Jati Sunan Kali wus aneng kana
muwa Syeh Jagapati.
Sampun sirna sumala hing kang aseda
pinetek gunabecik
ana kang kinarsa
dening Wali titiga
putra Sunan Bonang nami
Pangeran Dipa
ing ngistrenan sayakti.
Pan jumeneng Panembahan Ratu ing Bonang
anika panata gami
ing sapraja Bonang
tan nana langganaha
ing ngarsane sangatbecik
tita wisesa dino elunrang deng Hyang Widi.
DANDANGGULA
Wonten malih kang kocapong gurit
mangka wong sabrang ngaja
kang nama Tu Bagus Pase
nengge babaktanipun.
Waja gagaman hing sangunging
prajurit kawan dasa
duking sajan nipun
arsa ngayomi wong jawa
ing ngilmune hing ngamale kang sayakti
maring Cerbon nagara.
Mangka ana karamate Sang Jati
sarawuhe wong Agung sing sabrang
dadi sirna pijangkowe
andap asor tumungkul
daja sira wekas badami
sasahat ngemumana
dateng Ratu Ayu
randaning Sultan ning Demak
kang Sinuhun dening kang osiking ngati
nuten naros kang putra.
Ratu Ayu masi mingkung nuli
dangu-dangu anderek hing karsa
kang rama hing kandikane
nabda wau hing Tubagus
anakda bawa isun iki
amba ngamal jariyah
suka laki maring bawa
mas kawine anak wadon mati sahid
Tubagus wus narima.
Rama ingiku ela angobuli
ing pinangkahe ingkang putra rama
mas kawine sakandikane
inggih rama ing mau
sampun nira sinaksenan dening
Suhunan Kalijaga
lan Pangeran Makdum
Tubagus wus aningka
jatukrama ika sedeng amutrani
istri suteja warna.
Pinarab Ratu Wanawati
langkung sihe wau kang rama
Pangeran Tubagus Pase
mala ing salaminipun
Ratubagus lajar aprapti
kesa dateng karana
titinjo praptanipun
yen kala rawuh hing sabrang
kacarita manuk pasek ika ngiring
yen wus nrawuh hing Jawa.
Manuk Pase asanak badani
lan kokobeluk Ki Dudaraga
malah sami bamine
mangkana duking temu
wonten malih kang kocap maning
Pangeran ning kajaksan
Syeh Mulana guru
tebengira mamariksa
wong kataton tan bisa aba ananing
hing waringin pitu panta.
Sampuning atra pariksade ki
pan dumeter dawuh Sang Saliyullah
dumugi maring sedah
ya tan ganti araweh
Sunan Jati lan Sunan Kali
ambeciki kang seda wus sirna kinukur
ana hing lalangan kormat
lah ing kono marmanya Sunan Jati
ajenengken kang nama.
Tanda Wari ika kang gantosi ing cepenge Pangeran Kajaksan
Mulana Magrib tandane
malah wis kasuhur
hing sapraja Kajaksan Pati
kumolko ing Pangeran
Kajaksan pangrantun
lan anjenengaken nama Janapura
cekelane-cekelane wangun picis
timah ingkang kinarya.
Ingnganggite kang Sunan Jati
lahip praja ing Cerbon nika
cepeng mikrab hari roro
Sunan Jati kalihipun
Sunan Kali hing pramilaning
Sunan Bulki jaika
sakaliji saewung
kesah maring praja liyan
Arya Makdum wau kang ngimami
ing wahu lawang Pangeran.
Ratubagus yen wonten kalaning
anang Cerbon nenggih lamon lajar
ya ta Sang Makdum adewek
wonten sanes dinapur
putra Sultan Demak kang yakti
jalu nama Pangeran
Rajanagara agung
Ing salamining agesang
Tansah masi angarah rusaking Wali
Kang ning Kudus nagara.
Ing sanggek hing ngamales puli
ingkang rama sulta Demak
yata recep pangikete
ika ta Sang Tandajupu
kang sinawitan linen hing sih
pinanji janjinira
sira Tandajupu
aja kapalang sasanakan
maring isun remanggana ambek pati
yen besuk estu ugo.
Sumerene Sunan Kudus yakti
sun wenehi sira panguwasa
apa dudune iku
aja Jipang ing Demak luwi
amasesa ing ngarat
bayane sun tanggung
ing ngadosa nganingaya
sabab Sunan Kudus amimiti
nganihaya mring liyan.
Tandajupu sakedap angingsir
cipta nirange lawan Pamajikan
ningali upah upahe
ketun sapuluh ewu
lawan janji wisesa kening
ing sakus nagaraTandajupu sanggup.
Sunan Kudus wus uninga
saingere panakawan anisip
nanging tan sedi ing manah
wus uninga ajale pribadi
tan ningali wau panakawan
anging yang Purba karsane
sadenging salat subuh.
Tandajupu prapta manjing
anuduking Suhunan
siweg parlu subuh
tan pasah ingkang gagaman
keris tugel kaduga Syeh Jagapari
asalam ming salat tiro.
Angandika Sunan Jagapati
yen sira rep anguntapena
patinisun sayektine
iki lo keris isun
sudukena iga kang keri
tan kelak isun pejah
dening keris isun
upama sira prajaya
lan gagaman liyan saking keris iki
ingsun mangsa matiya.
Sigra nubruk pada aglis
Tandajupu tabat sruh karuna
sumangga kaula suhun
Sunan Kudus aris mangsuli
aja samono sira
tulekena sanggup
pon karep pira priyangga
ora liyan iku karsaning Yang Wido
sira darma lumapah.
Tandajupu matur nuhun gusti
boten sanggem kula nguntapena
dumateng hing sumerenne
Gusti kula Sinuhun
sampun kringgit hing sajroning gali
sapinten nraka kula
murtad dateng guru
lahere mangsa wontena
ing ngukum
bantosse ta kados pundi
kukume hing ngakerat.
Sunan Kudus angandika malih
iya luput iku ujar ira
balik sira yen mangkono
mogoking ujar isun
ora sida sira mateni
maring sun wus nyata
naraka ing besuk
sabab lakunira bantah
maring gugu wong duraka iku pasti
duraka maring Allah.
Lah ing kono sigra mampenni
Tandajupu hing duhung Suhunan
sigra linaksanan age iga wekas sing pungkur
sampun sirna wapating Wali
udan angin diwuhan
ketug lawan lindu
silaking teteru mangkat
ya pinetek bun ecik pan sirane hing
Bersoci Astana Surya Ngalam.
Sasampuning Randajupu dadi
ing ngasrahan jeneng kautaman
Dalem Pati ing jenenge
Wisesa aneng Kudus
ing pagaman durga mandi
nan kumidep pira
miring kang prentah wahu Rajanagara
aneng Kudus ika kang angresti lewi
kina puja ing agama besar.
MEGATRUH
Pan mangkana hing Demak Dalem Tumenggung amiarsa
Sang Wali
sumerena dipun
Tandajupu kang mateni
Tumenggung Demak asolat.
Sad yang rejek mring sang Maha Pati Kudus
ing wayah tengah wengi
kadya lampah duking wau
hing Kudus aloking jalmi
lamon tatkan barangkot.
Malah sirna pejah sangapati Kudus
Arya Rajanagara
mring Praja Pajang lumayu
angaengsi gesang nusupini Sunan Pajang duking enggon.
Pan mangkana kang jaya Pati hing Kudus
ika pitata saking
Tumenggung Demak adawu
nama Papati gaganti
neng Pati kang sirna papan.
Wonten malih carita kocaping tutur
Ratu Madapa duk dingin
tatapa ana ing Gunung
Ajar Sukarsa mangkidi
salawe tahun ing mangko.
Wus agenep salawe mangkana ayun
ing saja angluwari
mangkana kuliyang runtu
den alap ika tumuli
dinahar dumaja bobot.
Tekeng waktu babar teja warnanipun
istri tur pinarabi
Tanuran Gagang Rahayu
elus salam eting ngaurip
arupatur aman corong.
Kapirsa wau dening Raja Lahut
ing Jakerta Narpati
mangka sinengkeran sampun
arah binadeya kening
ingkang putra ya Sang Katong.
Ingkang nama Pangeran Jakerta Talutur
malah wus aneng wuri
Jakerta ika Sang Ratu
Tanuran Gagang sarehing
kang ngibu tan kangkat mogok
hing karsane wau Raja Lahut
marmaning kinawuri mamareking maring kabul
hing panedana dingin
kang ngibu maring Yang Manon.
Asring malah sang Raja Lahut arawuh
tunduk hing Cerbon nenggih
punapa dening Sinuhun
nunten Arya Sibangkingkin
kali putra jalu anom.
Lah ing kana sedaning putra
Sinuhun Jati ingkang nama
Jayakelana kinubur
ing Epung parna pinuji
narungtun tanpa gagantos.
Ki Syeh Katini Syeh Agungrimang ya mantuk
hing adamme lan maning
Pangeran kajoyorang agung
Pangeran Drajat lalis
Pan mangkana duking enggon.
Ki Syeh kantiyam sinare Kalijaga wau
Syeh Agung Rimang ana ing
Etuk Pasareyannipun
Pangeran Kajoran menggih
Kamalaka duking enggon.
Agung Gegeden samya sumeren sampun
lir pagebug nitisi
karangkendal kangrumuhun
sami seda kinarossi
gegeden sok liyaning wong.
Yen sedane maksi jumeneng Sinuhun
saenggon enggon dapeni
ora ngebon akumpul
kang wapat sami winanggon.
Kumpul ana hing Gunung Jati lainantun
kang satemene hing jalmi
ragane Sinuhun Yuyut
anaha kocaping gurit
kang tuhu Suhunan Katong.
Malah karsa amanggiyakan kang putu
sami putu kang nami
Pangeran Cerbon kaliyanipun
nama Ratu Wanawati
Tubagus putrane wadon.
Mapan ika sami dereng balegipun
saksi Susuhunan Kali
lawan Pangeran Makdum
Tubagus agosti angling
ana pikukuninging Manon.
Amba ningkahaken kang wulang ngum
Sang Ratu Wanawati
maksi wuwojang tinemu
maring wayah rama tinggi
kang nama Pangeran Cerbon.
Mas kawin duwe anak yatim tumuwu
Sunan Jati angabuli
anarimakaken isun
paningkahe putu istri
kang sing anak wadon.
Ingkang maring putu sing jalu
maskawin anduweni
anak lanang ingkang tulus
dadi yatim mangka mami
anging si kana pitumon.
Ya sampingi andua Suhunan sampun
watek bala lan santri
maca amiri sampun
tutug sinaksening wargi
ajining kangken Suhunan Katong.
Muwa Dalem Raja Lahut aneng riku
Ratu Winahun nenggih
Raja Pajajaran kumpul
anaksesni ingkang kawin
lucu titingalaning wong.
Wantu penganten kasemening umuripun
Pangeran Cerbon duganing
yuswa jekjek gangsal nahun
Ratu Wanawati dugi
yuswa tigang nahun mangko.
Duk samono pranataning Masjid Agung
imam kang siti ganti
Sunan Kali Sunan Ratu
Pangeran ing Makdum maksi
akamat cekalaning wong
Syeh Datuk Kafi ika waman aksanau
Kapindo Modin Jati
Lebe Juiman ping telu
Buyut Panjunan lan maning
Sunan Panggung namaning wong
Pangeran Janapura kaping nemipun
kang ada tengete maring
wawacan lami tumuwu
mangkana Suhunan Jati
anetepi hing Sapening gon.
Duk kang serat cacangkokhika muwus
he Sunan Sebangkingkin
lahu putu nira iku
lunga kaji sira mati
anakira pan samono.
Iya mati lawan karsaning Yang Ngagung
mula Muchamad Kapil
hing besuk jumeneng Ratu
lawan wasiyate Kanjeng Nabi
samono ungeling godong.
Kang sinurat kang godong sampun ginulung
cinakotaken mingglis
mring cangkeme Naga duhung
sigra akeris tumuli
amiber lir kaja elong.
Pan lumrap abure kadya andaru
hing wayah tengah wengi
wus prapta panaja nipun
mara ing Banten nagari
gegering wong sakadaton.
Agung alok hing jana mastani andaru
dawuh ing Sibangkingkin
Sunan Banten kagum-kagum
dupi winaspada keris
sang Naga anyokot godong.
Pinariksa godonge akhisi kurup
tulis akonna kaji
Sunan wis tampa hing kalbu
yen erat saking kang jagi hing Cerbon Sinuhun katong.
Sunan Banten ika wis wangun wawang sul
Tulise salaka adi
Lan tulis kancan murub
Hing sacacangkoking tulis
Kang duhung mesat aganitos.
M I J I L
Lingsir wengi sang duhung aprapti
dateng Sunan Katong
tiningalang kalangkung baguse
angandika Suhunan jati
budening kumaki
niana kang takabur.
Pira lawase kita hing ngahurip
marentah bala wong mangsa teka hing duriyat kabeh
gon wisesa hing bala lit
ora liwat benjing amung
sangang turun.
Wus angandika samana atoli
Sang Suhunan Katong
dan sidakep hing siti sumare
alelemek punika ronning
rudamala siji
akrengulu watu.
Kang muoes taka ngetan ngujurre baris
dadi mungguh kulon
kadya salat hing ngupamane
wanci sahur Suhunan Jati
wapat anjegjegi
umur satus punjul.
Rong puluh tahun mangkana nenggi
Sunan Kali gatos
wawara hing sanak wargane kabeh
lamon ika Suhunan Jati
sumala hing ardi
gen kentaki kang luhung.
Mangkat gumuruh kang jagat asisip
kayon pada rontog
sasatowan pada muni kabeh
kad ja toya anmbur atrih
kang swara gumuruh gangi
ketug lawan lindu.
Sila karikil pada gumatik
Bumi anggerem anggembor
yasang Gunung jumegus swarane
ya gumen jrang kumandanging langit
Srangenge amuni
gumarangsang nguwung.
Lir ta dening panangising Ejin
jajahan alok
pan gumuruh ika ing tasbeke malaikat ika medaki
saking ngara hing langit
maring puncaking Gunung.
Ing kang wayah linajar reken age
kKesah kaji binaktani
pasangu lang janji
mampir sajan jujug.
Dateng Mesis aminta kasih
pan Sultan hing kono
maring rayat iku satemene
tuturra kanda kang sejakti
lawan iki bukti
tanda rama lan Sinuhun.
Ingkang aneng godong kang tanta aking
lahiku ing kono
pinto kena ing tanpa ngandelle
Sultan Mesis hing Sireki
minta apa aparing
pusaka ning luhung.
Pangeran Muchamad atampi
pitung kasseng gantos
pan anembah sigra mit mangke
sarta godong kang tanpa lum aking
binakta akaji
kocapa hing pungkur.
Gih Pangeran Muchamad atampi
ganta tahun mangko
wau Sunan Banten sumeren
dadi manggung ika angantosi
ingkang kesah kaji
ingkang ngadeg Ratu.
Kocap dalem Jajaketra talu turu
kang jumeneng ngadeg marpati
diparagab maring
ingkang warna Ratu.
Tunuran gagang mamaning Putri
arsa sapaturan
nunten miyos agni sing bagane
maha dalem wis wandane aguling
kalawan Sang Putri
gyuwane satuhu.
Mangkana ngucapa lah iki Sang Putri
ayu tanpo dono
mung cuwane tan guna gantine
saban asa isung guling
medal saking parji
agni ingkang murub.
Ing marmane Tanuran gagang kasesi
cipta kaning uwong
tan takanggung tan kacipta salirre
teba dinum kapanta rabi
pareng Dalem maji
hing Cerbon tumanduk.
Maring yuyut Sinuhuning Jati
nama Arya Cerbon
nembe umur sadasa jejege
Ratu Gagang tumut angiring
ika sasiswan ning
pedekkana lit tan wruh.
Kinare menan ing kana dening
Pangeran ning Cerbon
Sinuhunaken punika sukane
Dalem Jaketra dadi hing Cerbon pinundut.
S I N O M
Kocap malih Sultan Demak
kang putra Sultan Demak dingin
ana wartane yen ika karsane amales puli
kang rama duk dingin
sedane dening Tumenggung
Demak dereng samapta
wis kawarta maring Tumenggung ing Demak.
Tumenggung Demak alanglang
wataraning tengah wengi
mrajaya ing kanin binedil
sumala mangka nuli
Tumenggung Demak kang nuju
kang putra Sultan Demak
kang mangke ingkang dumadi
Panembahan Madiyun duk pinang arah.
Dening sang Tumenggung Demak
ayun malih pinejahi
supanten kasusu bubar
Panembahan ingkang ngili
maring Pajang dumadi
kawula bala kajuput
kagawa maring Demak
la hing kono purwa kaning
Ki Tumenggung mas huri yen anjalok etang.
Singa-singa hing nagara
binarang kot pinalu hing
marmane Sunan hing Pajang
darbe sembara hing mangkin
sapa ingkang nguntapi ing
Tumenggung Demak iku
pasti pada kang nagari
lawan alas Mataram geneng nagara.
Malah agung para Nata Bupati manca nagari
tanopen kang bidak nrama
kang sami agenging agati
hika kang saja angarah ing
patine Dalem Tumenggung
supayane Dalem Demak
sato mara sato mati
jalma mara jalma mati tanpa sala.
Guna telu lan tragnyana
upas tan nana mandeni
ingkang samya angarah
ana wadag ana demit
lir ing demit upasi
yen wadag subawang nglurug
prandene ora nana
kang nemu dalaning pati
engganira Tumenggung bawa ing Demak.
Ana dening kabisanira Sinapati maring alit
maring sanak maring liyan
jar dingine olih idin saking Suhunan Kali
marmane ika Sang Ratu
abawa kaduluran
sahinggake kang pinambabrih
ya wong Cerbon malah asring so bawa sanja
lan ta mahune pisan.
Dalem Jaketra kang nelir
pan samono lamon den gawaha nendra
mangka pinonta pininta
deng Riya Cerbon nulya glis
sinungaken pang mangkana
lamon ayun kinarepi.
Sunan Mataram angling
gih boten kenging hing ngingu
samademing wontena
mumulu mata balasi
samaptanana lamon dinuking saja.
Sunan Kali angandika wong mamaceni
yen ora kalawan dosa
aloing si dollen tumuli
ming juragan Walandi
ingkang arep layar iku
mangka sapakoning Wali
Ratu Gagang ing ngedol dening Raja Walanda.
Tinuku bedil titiga
ageng mariyem warnining
bedil ingkang sajambangan
bolonge duk winastani
pun sapujagat iki
wau hing paparabipun
tetep aneng Mataram
dupi kang alit Satonimi
wastanira ika kang pinagari gena.
Hing Cerbon ika nagara
dupi si Pameleng kang nami
si Hamuk wastaning sandawa
kang ing ngaturaken sandawa
kang ing ngaturaken dening
maring Jaketra puri
milaning binagi telu
sabab Tanuren Gagang
wong tetelu kang miraosi
kaga duwan Tanuran Gagang kang nama.
Binakta nusa Walanda
ganti gumanti metetti
sang Raja bangsa Walanda
supaya kacuwan dening
namala metu geni
Raja ngakal diwasa
wastaning papantan Inggris
dupi medal geni hing ngusapan karam.
Pukang wulang atemahan
tawa kadi saporanti
dadi kena jakagawa
turun teleren anitis
marena ika wonten sing ning
sapanta Inggris tumurun
turun ming ngakir mangsa
ika iku puwa kaning
duking dingin panedane Ratu Madapa.
ASMARADANA
Wrnanen kang kesah kaji
wus tutug ing saja nira
pecapen sapamedeke
ana hing Mesir nagara
sampun atra kang kanda
sarta srat wusing ngatur
dateng Kanjeng maha Sultan.
Ana hing nagara Mesir
nutug gonira pracaya
kabuktening srat godong
dening tanpa aking ika
hing ngandel lamon ika
Sayid Bulkika kang wangun
narmane oliyah Allah.
Malah sampun pinaringi
ika Pangeran Mochamad
kang Pusaka rasukane
Rasulullah dingin nira
lan kinarilan dadya
Jeneng Sultan bawa Ratu
ana hing Banteng nagara.
Sampun ning lami tumuli
dinulurang hing pamitan
malah wus layar lampahe
duk aneng tengah sagara
mangka ana susulan
wajir saking Mesir muwus
Sultan Jawa Tuwan wakap.
Amba pinutus hing Gusti
ambakta punaing Rasukan
kang mungel wau pawewe
lamon suka iku Tuwan
lini ronan kalawan
Rasukan Pusaka Ratu
Banisrail mapan tunggal.
Punika luluhur aji
Sultan kaji ika nabda
he wajir iku samono
manura hing kanjeng rama
isun kalimat pisan
anuhunaken bebendu
prakara iki Rasukan.
Idep-idep rama paring maring ngisun kaureipan
tekang anak putu kabeh
telung kanjeng rama ika
mapan agung pusaka
ora babeh baju
sang Wajir wau pamitan.
Dupi matur ika maring
Sultan Mesir yen Rasukan
dados boten lilane
panuhune putra Tuwan
hing paparing punika
bab prakawis inggih baju
boten suka kalintonan
mangkana Sultan ning Mesir kalangkung nalangsa nira
kantaka sira Sang Katong
anulya wonten kang swara
he Sultan Mesir dan sira
aja ta hing gegetun
pan iku pakarepan nira.
Mangkana Sultan ning Mesir
mapan Sultan benjing pasti
alaye jaluk pusaka
kalawan rong prakarane
besuk uga kang rasukan
balik maning hing benjang
ing duriyat tira besuk
tinembe maning kagema.
Jeneke Rasukan Nabi
ana hing Banten nagara
pitung turunan watese
toli balik maring ngarab
Banten sirna parentah
apes kajara ing dudu
wus tutuh ujiring swara.
Sultan Mesir wonge aglis
suka rila asrah manah
kocap Sultan Banten lire
wus rawuh nagara nira
kali sobawanira
pepacara ingkang langkung
adi aeng sarta nira.
Gawok ingkang nganingah
wahu dateng Gusti Sultan
kawula liwat sukane
agung wong sanak asanja
anungsung ing purwaka
sarwi angucap bagja Sang Prabu
Jumeneng Sultan kang nama.
Dupi ana memelingi
hing prahu kapal
ana swara abane
kadi kidung ing gamelan
ika pribasa nira
Sultan Banten aja tungkul
anunggoni maring gesang.
Kita hing ngurip punika
hing ngulantan dening bala
tinemu lan panyakit kabeh
wus sing lara ing ngolatan
dening pati ta sira
anak putu nira
jumeneng Ratu
tedak pitu tuli rusak.
Parentahe maring ngalit
karana ana kanag mawa
agawe karusakane
pan anak putu kang darma
anglakoni mangkana wong tuwa kang murwa mangun
kaceda ning
wong Talaga.
Ratu Madapa kang mandi
pandeo ene maring Dewa
sakala saking mantepe
ya iku pan sirn nira
kapusakan gaib musna
wikan enggen puruggipun
pan tunggaling kang Pusaka.
Keris Naga musna gaib
tanpa paran iku tanda
duriyat Sinuhun Katong
tan pajowa watek walaka
ya ika kala samana mula aja girang-girang ………..
sira dakaburing manah.
Sultan Banten ka konngsi
pitung dalu pitung dina
tan karsa dahar go elinge
sangeting kang tan winulat
medaling lesu lupa lumampah kadi tan kadug
ambakta sariranira.
Lami-lami ika toli
languning kidung swara
den niket rinakete
di namet cipta gamel lan
Denggung Rujung paparabe
Wonten ganti ning carita
aneng Cerbon nagara
Tubagus Pase Agung
ningali jalma sumala.
Sunan Panggung ingkang nami sumala ora kajamak
ngadeg mentang mengkang kelek
nyekel biti lati kadya
greget bramatya
mata mandelik maringut
kang mrigali sami heran.
Den prawasa kadi wesi
keker kukuh ora kena
den nalapi hing majite
werengkeng wangkeng tan kena
silih ganti manungsa
kang sami arsa anjungjung
supaya mayit tan kena.
Kalisani kang sami mambrih
pinetek kaliyu parna
dan Sang Tubagus Pase
ngandika lamon anaha
Suhunan Kalijaga
tan wande isun matur
supaya aneng Mataram.
Cep kendel kang wau angling
rawuh Sunan Kalijaga
enggal ngandika wiyose
boking ngapa wongsumala
kang bener aja mangkana-mangkana
ala dinulu mangkana majid kaya saban.
Sidakep sare meremi
wus sinocekaken ika
pina tak anang hing kono
nulya Syeh Datuk Sirna
pinetek Gunung Jati wetan
pan kala nurongtun
Modin Jati pan sumala.
Ora lawas iku mati
Pangeran Tandawariga
tumuli ika ginantos
kaponakane Pangeran
tandawariga daja
kang jenengan Tandajupu
kinanjeneng nama Pangeran.
Purwane Badiman dadi
acepang kanimat Jomuah
pasarog wedi Ki Lebe
Juriman lan panta kadar
innallaha Syeh Kadam
cekel Cis Kadamjumunu
kalawan Kadamjalila.
Pada marbot lan Ketib
lan panta sabatur rira
wong patangpuluh bature
wondening jana pura ika
wis mari cekel adan
Buyut Panjunan wus mantun
sumawonan werutanda.
Sunan Kali ika nuli
ora karsa ngimana
amung Ratu Bagus Pase
lawan Pangeran Makdum ika
silih ganti ing kana
watek Patih ya wis saewung
Pati Keling Patih Kering.
K I N A N T I
Pangaran Cerbon duk umur
telulas lan pitung sasi
ika metengaken Emban
ingkang nama Adumanis
asal Talaga punika
Pangeran Makdum aturing.
Sunan Kali lah punika
sadiwegi kahasrih jomenenga sembahan
sanajana dereng dugi
ingkale tahun lima las
langipe badbelas musim.
Kandi dening sampun lurud
punika sala sanunggil
tetangerin baleg yuswa
atawa tumuli ngimpi
sarta kurud sarta kelar
wus puputra kakali.
Mih ngajengan tetalu
Sunan Kali tan rempagi
dumadi dereng kaangkat
ganta dina ika toli
Pangeran Cerbon sumala
sinare wonten kamuning.
Katela luning pamuwus
Pangeran Sedangkamuning
tilar garwa duk garbana
ika Ratu Wanawati
ingkang bobot sangang wulan
ganta dina noleya lahir.
Putra jala jatma jalu
kang ibu sumeren dening
wewedi kabaya-baya
prayayi yuswa sawengi
kang ibu tumoli tilar
kang putra salamet hurip.
Kang pinaraban tumuwu
Pangeran Agung duk nami
ya iku kang winawayang
sesembahan hing andasi
dupi ingkang sing Ampiyan
pinarabkan ingkang mami.
Pangeran Sukagung
iku kang den pupu dening
Gedeng Wandahaji ika
iung Gebang mengko nagari
Pangeran Wirasutaka
kaelun ingkang mastani.
Pangeran Gebang tumulus
kinasiyan hing samantri
ana ing Gebang kang prenah
dupi lamining ngalami
Sunan Kali pancawagawa
kalawan kang garwa nyai.
Udiolun wastanipun
nalika Suhunan Kali
tatamuwan wong Mataram Sunan Kali animbali
hing garwa kon susuguwa
angunduana cicipir.
Kang garwa wada angasruh
anata kacang cicipir
nembe mandur wingi enjang
apane kang den unduhi
Sunan Kali miyos unduhi
teka ora den turuti.
Bae hing sapakon nisun
sigra kesah Nyai Undi
lang kung dening gawokira
aningali wo cicipir
kacang atub kaya rebah
aglis nyunyuguhi Nyai.
Sedeng tatamo wus mantuk
ana wong ngeber ngampiri
ambakta sinjang akatah
Nyai Undi ngasi-yasi
maring Sunan Kalijaga
malampa den welas sasih.
Tinambassaken sasampur
Sunan Kali Andaya
karamating Insan kamil
tan dangu jinising arta
anulya aglis bayari.
Ing sare gining sasampur
wis sampurna den picisi
Nyai Undi mesem nabda
punika satunggal nabda
sinjang bade tapi kula
sampun kapambeng paparing
Sunan Kali nabda assruh
wong apa ta sira iki.
enjar-enjor yen rarasan
ing mave ujare siji
nurutana napsu nira
mangsa wis sewt siji.
Yen sira samono iku
pinasti tan bareng maning
lawan isun sira pisah
sarwi kesah kali ecis
mring ngetan hing purugira
kang garwa tininggal kari.
Tan lami kang garwa lampus
ganta dina angemassi
sirane hing Kalijaga
kocap Ratu Bagus mangkin
kesah layar lampahira
dupi kang sami ngimami.
Hing Cerbon Masigit Agung
Pangeran Makdum Kabir
Pangeran Agung duk yuswa
padbelas tahun tumuli
Pangeran Makdum sumala
sinare hing Makdum adi.
Mangka imame sareju
Pangeran Agung pribadi
naban-naban salat Jumuah
ya kutbah ya ngimami
juru komat Syeh Badiman
sorog wedi para santri.
Lami-lamining tumuwuh
ganta sasih ika tolih
ana Mrebot jaruman
purwa sing wetan angabdi
hing Pangeran Ageng mala
salamine kinadasi
Pangeran Agung den yakti
Ki Jaruman timbalana
Ing salat Jumuah ngimami.
Malaka lampah tinudu
Marbot Jaruman pinardi
aturegi nuhun pisan
inggih tan bisa ngimami
pinaksan sigrah kalampah
Jaruman ika wus takbir.
Wus takbir mulya dangu
ora muni ura ngecap
ngadep sarira lis tosan
ora na ketung katoli
ora rukuk ora maca
dupi hing ngati kalanti.
Pangeran Ageng agupuh
anjuluri angimami
wus lunta kang salat iki
sampun bakda ika tolih
marbot ginuga tan kena
alot wangkeng kadi wesi.
Pendah Jumuah masih nunggu
Arya Ageng angimami
tumuli sakala ika
marbot rukuk sujud mgiring
bakda nolih pinrasila
katrapan kuhummian yakti.
Matur marbot kalangkung nuhun
duka dalem andawuhi
syarat kukum kasangga
saking wau ga punapi
atur kawula tan bisa
arandene sumangga pati.
Pangeran ageng agupuh
animbali wangun geni
ning alun-alun mangkana
sing lohor teka hing magrib
marbot ing ngobong punika
arandene waluya jati.
Kang geni asedeng surut
Ki Marbot katinggal maksi
jisime jati waluya
Ratubagus amarengi wau
rawuh saking sabrang
sareng pinariksa geni.
Maido mmaring kang putu
kenang ngapa baya kiyai
iku mama yuyut tira sira
tumang lawan geni
den gelis sira secaha
sira wani maring Wali.
Bok sira tan weruh kacung
iku si Kaki Sunan Kali
mung kari kuwan Oliya
ning negara Jawa iki
tan nana roro titiga
si kaki kaguming ngati.
P A N G K U R
Pangeran Agung anabda
saestuning lepat kula kaki
karanten sawahunipun
nami Marbot Juruman
ngabdi lami dateng kaula puniku
ing wengi Jumuah nyupena
wonten raga anjateni.
Marbot Juruman punika
ken ngimami dalah kalampah mangkin
sareng atakbirpunika
kendel tanpa wangenan
gih kaole kalampah suloan imamipun
dupi wus bakda ginuga
prandene lir tugu wesi.
Kadodoran rukuk salam
sareng pendake hing Jumuah malih
rukuk sujud saoteh makmum
dateng ing salat kula
hina soteh kaula dening sawahe
punika boteno kersa
kaula paksa ngimami.
Inggih nuhun palamarta
mama yuyut kaula boten uning
lamon uninga hing tembung
kula tolih mangkana
sampuning ngangken kaula yuyut Sinuhun
Sunan Kali wus anyeber
nahap yaiku purwaning.
Yen ana wong slat Jumuah
yen tan bener iku kukuman pasti
lan ana carita kawuwus
ana marbot kang dumadya
angunggahi hing sabawa aluhung
dadi Wali tur utama
murud sigra Sunan Kali.
Sareng lan Tubagus ikaiwa bala andadekaken mangkin
sesembahan hing tumuwu
malah wus hing ngestrenan
Pangeran Agung ya Cerbon pan wis mashur
Panembahan Ratu ika
ana hing Cerbon nagari.
Mangka Sunan Kalijaga
salirane sing Cerbon nulya mampir
maring Gebang kang dinuju
hing yuyut Kanjeng Suhunan
sing ngampiyan nenggeh wave jenengipun
Pangeran Prawirasuta
hing manco jinujung Adi.
Katela Dalem mring Gebang
sampun lunta lampahe lastari
mapan mangkana hing laku
anurut wayah Suhunan
inmgkang saking putra Demang kang wulangan
Pangeran Wiryarayana
hing mangkone wus linerih.
Ing kukuman arempagan
serta bidak bandu aneng Losari
Pangeran ika tumuwuh
jumeneng sesenibahan
Panembahan Losari duk masuhur
sampuning kadya mangkana
Ratubagus hing salami.
Sampuna sekeca hing manah
ingkang kantun sakarsa-karsa pribadi
hing layar rawuhing laku
sabab wus karumasa
amakili hing sasirnane Sinuhun
wus kagem dewek dening kang wayah
Panembahan Aji.
Hing smangke samantukira
Sunan Kali maring Cerbon asakit
prenah anang Dalem Agung
panganglune mustaka
kang tutunggu santri wali wulangun
Ki Memek lan Ki Cengal
dupi Panembahan Haji.
Tan karsa anglinggi ana
Dalem Agung kalampah asipat malih
menggihing kilen winangun
purasparek hing kana
emeh dadi siji lawan dalem Agung
lan reka idering kuta
sami ambane paragi.
Kuta gedeng Pakiringan
ya kajawi saking kitakilening adi
pangetaning kuta nurut
pinggir kikisik mangkana
salin bawa hinmg kana siptage Ratu
beda dingin kang Suhunan
wantuning Wali sajati.
Salamining tan curiga
maring muduh dening wedos pribadi
yen ana kang ngarah luput
koijahe Pati Kalang
mangkana Sunan Kali sangeting panganglu
wapat mangka panakawan
kang tunggu ngaturi uning.
Dateng Panembahan Nata
inggih Gusti Yuyut Dalem punika lalis
dupi Panembahan rawuh
amriksa layon tan nana
hing genahe mau mung kari rurub
dumadi kang pineteka
iku rurub tatambah sepi.
Sinare wetaning mikrab
Masjid Agung kang rurub sampun lastari
pinetek ana hing riku
kang tembe wewehan
kutaning mikrab ingkang manjongol muncul
jajantung dadi katenga
dingine ana hing pinggir.
Tutuge sinerat malem Kamis sasih Jumalawah, tanggal 30 tahun Be Hijrah puniki nyerat angsale Surengrana, puniki wawaosan sejarah Wali, saking wiwitan dugi ing wekasan, dumugi dateng Sultan Kasepuhan, Kanoman Penembahan, Kacarbonan nuli tutuge, teka ing akire pisan.
Taksih wonten candakipun ingih punikan ……. (bagian II)
nuwun

Tidak ada komentar:

Posting Komentar